Kiom socialisma estis la reala socialismo?

"La opinioj pri tio, kio envere estis la socio, plej ofte nomata
reala socialismo, lar¿e disas: ¿u tute ne socialismo ä la malo
de socialismo, ¿tatsocialismo ä partisocialismo, ¿tatkapitalismo
ä deformita socialismo, transira socio ä simple diktatoreco
kaj maljusto¿tato? Ankä sinceraj adeptoj kaj defendantoj de la
socialismo ofte ne scias, kiel ili taksu, karakterizu kaj nomu la
estintan realan socialismon. ¿e ili la skalo etendi¿as de senkondi¿a
senkritika defendo ¿is kompleta distanci¿o kaj kondamno,
kelkfoje ankä formulante, ke tio ankorä ne estis „¿usta" socialismo,
do supozeble „mal¿usta". Kun tiu sinteno kongruas
ankä la opinio de plimulto de iom äaj eksaj GDR-civitanoj,
ke la socialismo estis bona ideo, sed ne ¿uste realigita, lä la
rezulto de antä nelonge farita enketo. Sed en kio eblas distingi,
kio estas ¿usta kaj kio mal¿usta socialismo? Bedärinde simpla
respondo, kiu konas nur ¿ustan ä mal¿ustan, ne solvas la
problemon, ¿ar tiom kompleksaj historiaj evoluprocezoj kiel la
esti¿o de nova sociformacio ne premeblas en la skemon de
simplaj pens-determinoj. ¿i tie necesas dialektika, historimateriisma
aliro, kiu konsideras la komencajn kondi¿ojn de tiuevoluo, taksas la objektivajn eblecojn, kiuj rezultas el tiuj kondi¿oj, kaj poste konkrete esploras la iom-post-ioman procezon
de formi¿o de tiu nova socio kaj ekzamenas, kiel kaj kun
kiuj rezultoj la objektivaj eblecoj estis transformitaj en realon,
kaj ankä kial tio sukcesis nur nesufi¿e. En la sekvo, sur tiu ¿i
vojo de konkreta-historia analizo, mi provos proksimi¿i al la
ekkono kaj läfakta taksado de la reala socialismo […]."

(El la antäparolo de la ätoro)